Lathyrus sativus

خلر (Lathyrus sativus) یک فرآورده کشاورزی مقاوم است که قادر به تحمل شرایط محیطی بسیار سخت مانند خشکسالی، سیل و خاک ضعیف می‌باشد. این گیاه به صورت انبوه در جنوب آسیا، اروپای غربی و شاخ آفریقا کشت می‌شود. خلر به عنوان غذا، خوراک دام و کود سبز به کار می‌رود. این گیاه به منظور کاهش شیوع آفات با سایر فرآورده‌های کشاورزی غذایی تحت کشت متقابل قرار می‌گیرد و در زمین‌های آیش برنج کشت می‌شود. خلر به خاطر کشت آسان و قابلیت رشد تحت شرایط سخت، گاهی اوقات در طول دوران‌های خشکسالی کشت و مصرف می‌شود. اما دانه‌های این گیاه حاوی یک سم عصبی هستند که در صورت مصرف به عنوان بخش عمده‌ای از یک رژیم غذایی نامتناسب طی مدت طولانی، می‌تواند موجب بروز فلج در بزرگسالان و آسیب مغزی در کودکان شود. دانه‌های این گیاه را می‌توان با روش‌های فرآوری مختلف، سم‌زدایی نمود و همچنین گونه‌های حاوی سم عصبی پایین با بهره‌گیری از تنوع ژنتیکی این فرآورده کشاورزی تهیه شده‌اند.

تاریخچه کشب خلر توسط بشر هنوز روشن نیست. بقایای باستان‌شناسی این گیاه در منطقه بالکان در حدود 8000 سال قبل، در عراق در حدود 6000 سال قبل، و در هندوستان بین 2000 تا 1500 سال قبل از میلاد کشف شده است. کشت این گیاه توسط بشر ممکن است همراه با سایر دانه‌های خوراکی مانند نخود فرنگی (Pisum sativum)، عدس (Lens culinaris) و گاودانه (Vicia ervilia) انجام گرفته باشد. دو مرکز ثانویه کوچک برای تنوع این گیاه در امریکای شمالی و جنوبی یافت می‌شود.

مجموعه اصلی بین‌المللی ژرم‌پلاسم Lathyrus در جهان در مرکز بین‌المللی تحقیقات کشاورزی در نواحی خشک (ICARDA)، حاوی بیش از 4,000 رکورد و پس از آن توسط Conservatoire Botanique National des Pyrénées et de Midi-Pyrénées (حدود 4,000 رکورد) و اداره ملی ذخایر ژنتیکی گیاهی، هندوستان (حدود 2,600 رکورد) نگهداری می‌شود.

راهکار جهانی حفظ و نگهداری خلر ضرورت ارتقای سیستم‌های مستندسازی، تکثیر ایمن و بکارگیری استانداردهای جهانی برای مدیریت مجموعه‌های موجود را به عنوان روشی برای دستیابی به یک سیستم حفظ و نگهداری منطقی و اثربخش، مورد تأکید قرار می‌دهد.

محققان ICARDA موفق به تهیه گونه‌های خلر با سمیت پایین و عاری از سم شده‌اند. این امر به کمک تنوع ژنتیکی وسیع موجود در مجموعه بانک ژن Lathyrus میسر گردیده است.